O‘zbekistonda oziq-ovqat mahsulotlarini sotib olish va yanada qismlab tayyorlash jarayonining qavatli shakllanishi isrofgarchilikga yo‘l ochadi. Isrofgarchilik, oziq-ovqatni tarqatish, saqlash, sotish va ishlab chiqarish jarayonida sodda yoki qasddan moliyaviy yuritiladigan har xil amallar va mulklar orqali ommaga zarar yetkazishdir.
Bu moliyaviy jarimalar o‘zbekistondagi ovqatlanish sohasida yuqori darajada sodir bo‘ladi. Birinchi navbatda, isrofgarchilik faoliyati yordamida oziq-ovqat tarkibidagi zararli kimyoviy moddalar ishlab chiqiladi. Bular o‘zaro do‘sti yo‘q kimyoviy moddalar, boshqacha deyilse, mamlakatimizda qabul qilingan va ishlatiladigan to‘plam moddalari bo‘lib, ushbu moddalarning tarqalgan ko‘rsatkichlari, salud o‘chib ketganlarning raqami va tashqi dunyodagi mutaxassislar tomonidan berilgan miqdori sirpanish va kuzatilish jo‘natmasi asosida nazorat qilinadi.
O’zbekistonda ishlab chiqarishda qavatli oziq-ovqat mahsulotlarini import qilish
O’zbekistonda ovqatlanish sohasida islohotlarni amalga oshirish va shuningdek ishlab chiqarish sanoati rivojlanishiga katta e’tibor qaratilmoqda. Bir qator islohotlar va qo’llanmalar bilan oziq-ovqat mahsulotlari sariq ta’minotini oshirish maqsadida, mamlakatda qavatli ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish va import qilishga katta e’tibor qaratilmoqda.
O’zbekistonda ishlab chiqarilayotgan qavatli oziq-ovqat mahsulotlari maxsus texnologiyalar bilan tayyorlanadi va kuchli sariq soha kengaymoqda. O’zbekistonda ishlab chiqarish sanoatida gigiyena standartlari va sifatni ta’minlash uchun iste’mol qilingan eng so’nggi texnologik jarayonlarga e’tibor qaratilmoqda. Bu jarayonlar orqali, qavatli ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish va tarqatish sohasida O’zbekistonda isrofgarchilik to’g’risida tushiluvchan islohotlar amalga oshirilmoqda.
O’zbekistonda ishlab chiqarish sanoatining rivojlanishi bilan birga, oziq-ovqat mahsulotlarining importi ham o’sishga devom etmoqda. O’zbekistonda import qilingan qavatli ovqat mahsulotlari esa oziq-o’quv sifati va diversifikatsiya etish imkoniyatini oshiradi. Import qilingan ovqat mahsulotlari O’zbekistonning oziq-ovqat sohasidagi qog’oz muammolarni orttirishga va tarqatishni rivojlantirishga yordam beradi.
O’zbekistonda ishlab chiqarish va importda qavatli ovqat mahsulotlariga yo’l qo’ymoqga doir muammo va jarayonlarga ehtiyoj bor. Hozirgi kunda, bu sohaga oid moliyaviy jarayonlar va intizomiy xulosalar Yanvar 2018 yildan boshlab joriy etilgan «O’zbekiston Respublikasi O’ziq-ovqat mahsulotlari va non mahsulotlari sariq texnologik jihatdan shaffoflash to’g’risida»gi qonun bilan amalga oshirilmoqda.
Shu bilan birga, O’zbekiston hokimiyati o’z mamlakat tarkibida oziq-ovqat sanoatini rivojlantirish va ishlab chiqarish jihatidan investitsiyalar va kreditlar ko’rsatadigan qonunlar va tadbirlar takomillashtirilmoqda. Bu ishlar oziq-ovqatning ishlab chiqarish survetlarini oshirish va export potensialini rivojlantirishga katta hissa qo’shmoqda.
O’zbekistonda qavatli ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish va tarqatish sohasida isrofgarchilikka yo’l qo’ymoq ahvoli jiddiy intizomiy jarayonga ega. Bu jarayonlar orqali oziq-ovqat sifati va diversifikatsiyasi oshib, mamlakat xarajatlarining qismini import oziq-ovqat atrofiga ajratish yordamida arzonlashadi. Ishlab chiqarish sanoatining rivojlanishi va import sifatida qavatli ovqat mahsulotlarining takomillashtirilishi O’zbekistonda ovqatlanish sohasida har xil qog’oz muammolarni simplifikatsiyalash va tashkillashtirishga xizmat qiladi.
O‘zbekistonda qavatli oziq-ovqat import bo‘yicha moliyaviy jarimalar
O‘zbekistonda ovqatlanish sohasida isrofgarchilikka yo‘l qo‘yganlar uchun moliyaviy muammo muhim roli o‘ynaydi. Bu o‘z navbatida oziq-ovqat mahsulotlarini import qilish jarayoni bilan bog‘liqdir.
O‘zbekiston, o‘zliği bo‘yicha xivis, mevalar, go‘sht va boshqa oziq-ovqat mahsulotlarini import qilmoqda. Shuningdek, mamlakatga kirgan ovqat mahsulotlari uchun moliyaviy qo‘shimcha to‘lovlar ham o‘tkir etiladi. Bu jarayonlar o‘zaro valyuta ayirish, import qiluvchilar tomonidan to‘lanadigan moliyaviy majburiyatlar va boshqa moliyaviy muammolar bilan bog‘liq bo‘ladi.
O‘zbekistonni import xususiyatiga xos bo‘lgan ovqat mahsulotlari ta’minoti muammolari, shuningdek, narxlarda kuchayish, tashqi va ichki importda qutilgan yoki moliyaviy muammo bilan bog‘liq bo‘lgan tez-tez ko‘rinishi mumkin. O‘zbekistonda isrofgarchilik jismoniy shaxslar uchun ko‘proq vaqt va moliya sarflashi talab etish uchun, bu muammolar har doim kam bo‘lmagandi.
Bu jarayonlarni kamaytirish va o‘ziq-ovqat sanoati tarmog‘i bo‘yicha mustahkamlashtirish, O‘zbekiston hukumati tomonidan bir nechta qanday qo‘shimcha moliyaviy chora-belalar va investitsiyalar o‘tkazilmoqda. Oziq-ovqat mahsulotlari sanoati bo‘yicha moliyaviy manfaatlar bilan ta’minlash, import narxlari bilan kurashish, isrofgarchilikni rivojlantirish, ishlab chiqarish va eksport potentsialini oshirish maqsadida har qanday tadbirlar olib borilmoqda.
Shuningdek, O‘zbekistonda import sohasida amalga oshiriladigan soliq cheklovlar ham moliyaviy muammoni kuchaytirishi mumkin. Import soliq cheklovlarini kuchayish hamda soliq tuyg‘unligi yo‘lida yangi imtiyozlar berish, import qiluvchilar tomonidan to‘lanadigan soliq majburiyatlarni kengaytirish va boshqa moliyaviy cheklovlar bilan o‘tkaziladigan ishtirok etish miqdorini yengillashtirish maqsadida hukumat tomonidan mavjud barcha sharoitlar o‘tkazilayotgan.
Shu bilan birga, O‘zbekiston rivojlanishning ko‘rsatkichi sifatida o‘ziq-ovqat muammolarga ozlashtirishi va isrofgarchilikni rivojlantirishi bilan shug‘ullanmoqda. Xususan, import sohasida moliyaviy muammolarni kamaytirish, o‘ziq-ovqat sanoati tarmog‘ini mustahkamlashtirish uchun qaratilgan strategiyalar va tadbirlar og‘ir kechimlarni yeyishgan holatda o‘zga chiqadi.
Umumiy holatda, O‘zbekistonda isrofgarchilikka yo‘l qo‘yganlarga moliyaviy jarimalarning o‘ziga xos turlari mavjud. Shu bilan birga, oziq-ovqat mahsulotlarini import qilish va ularni mavjud sanoat korxonalarida ishlab chiqarishda ham moliyaviy muammolar ko‘plikka hodis bo‘lib chiqmoqda. Bu esa o‘zbek xalqining ovqatlanish sohasida rivojlanishiga chalab qoladi. Shuning uchun, moliyaviy jarimalarni kamaytirish va o‘ziq-ovqat sanoat tarmog‘ini mustahkamlashtirishga yo‘l qo‘yish harakatlarini amalga oshirish O‘zbekistanning hozir va kelajakdagi tobora rivojini ta’minlashga yo‘l harakat qiladi.
Ishlab chiqarish va eksportda moliyaviy muammo
O‘zbekistonda ovqatlanish sohasida isrofgarchilikka yo‘l qo‘ygan kompaniyalar uchun moliyaviy muammo tashkil etishi odatda ovqat tarqatish va eksport jarayonida yuzaga keladi. Oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish va eksport qilish jarayonida moliyaviy jarimalar va murojatlar yuzaga kelishi oldini olish mumkin.
O‘zbekistonda oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish sohasida moliyaviy muammo yashayotganida, bu mahsulotlarning eksportida ham muammo tuzilishi mumkin. Mahsulotlar ishlab chiqarish uchun ishchi kuchni va moddalarni ta’minlash, texnologiyani yangilash, innovatsion harakatlanishlarni amalga oshirishning yanada rivojlanishi uchun moliyaviy resurslarga ega bo‘lish zarur. Bu esa, ishlab chiqarish sohasida moliyaviy jarimalar va murojatlar yuzaga kelishi bilan bog‘liq muammolarga olib kelib turadi.
Exportda moliyaviy muammolar esa, ovqat mahsulotlarining qavatli sifatini ta’minlash, ularga qog‘oz muammo tarqatish, import ishlarini bajarish, eksport va import litsenziyalari olish, moliyaviy ko‘maklangan bo‘lgan bo‘limlar bilan hamkorlik qilish va boshqalar kabi qonun hujjatlarini ishlatishni o‘z ichiga oladi. Bu esa, o‘zbekistondagi ovqatlanish sohasidagi isrofgarchilikka yo‘l qo‘ygan kompaniyalarning eksport jarayonidan to‘liq foydalanish imkoniyatini cheklash mumkin bo‘ladigan muammolar sifatida ko‘rinadi.
- Ovqat mahsulotlarining ishlab chiqarish va eksport sohasida moliyaviy muammolar yuzaga kelishi qo‘shimcha izoxlarni talab qiladi;
- O‘zbekistondagi isrofgarchilikka yo‘l qo‘ygan kompaniyalar uchun moliyaviy muammo oqimining kamayishi, shuningdek, sifatli mahsulotlar ishlab chiqarish va eksport qilishni rag‘batlantirishga qaratilgan qonun-hujjatlar va to‘lovlar;
- O‘zbekistoning o‘zida oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishni rivojlantirish, qog‘oz muammo tarqatishning qo‘llanilishi;
- Tashqi importda moliyaviy muammo tuzilishi, bu esa o‘zbekistoning mavjud moliyaviy resurslarining yetarli bo‘lishi bilan bog‘liq bo‘ladigan;
- O‘zbekistonda ishlab chiqarish va eksport sohasida moliyaviy muammo qanchalik ozgina, ularning qanday mohiyatli ishlab chiqarish, eksport va eksport jarayonlariga ta’sir qilmak lozimligini bilish mumkin;
- Ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda isrofgarchilikka yo‘l qo‘ygan kompaniyalar uchun maliyaviy muammo tuzilishi, mahsulotlarni sifatli, foydali va qavatli sifatda ishlab chiqarishni rag‘batlantirishi;
- Mahsulotlarning eksportida qog‘oz muammo tarqatish, import ishlari, eksport va import litsenziyalarini olish, moliyaviy ko‘maklangan bo‘limlar bilan hamkorlik qilish ana shartlar bo‘ladi;
- O‘zbekistondagi ovqatlanish sohasidagi isrofgarchilikka yo‘l qo‘ygan kompaniyalar uchun muammolar bilan doimo samarali va barqaror jarayonlarni amalga oshirishning yo‘litlari talab qilinadi;
O‘zbekistondagi ovqatlanish sohasida isrofgarchilikka yo‘l qo‘ygan shaxslar va kompaniyalar juda muhim o‘rin tutadigan tijorat to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘lanadi. Bunday muammolar oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish va eksport jarayonida muammolarini yechish uchun xaridorlarga sifatli mahsulotlarni taklif qilish va ularga ma’lumot berish imkoniyatini beradi.
Ovqat ishlab chiqarishda isrofgarchilikka yo‘l qo‘yganlarga jarimalar
O‘zbekistonda ishlab chiqarilayotgan qavatli oziq-ovqat mahsulotlarinin isrofgarchilikka yo‘l qo‘yganlari uchun xususiy jarimalar mavjud. Bu jarimalar quyidagilardan iborat:
| № | Jarima nomi | To‘lov mablag‘i |
|---|---|---|
| 1 | Tovuq fermalari uchun jami | 50 000 so‘m za so‘m |
| 2 | Sut pshikachilari uchun jami | 100 000 so‘m za so‘m |
| 3 | Pomidor ekstrakti uchun jami | 75 000 so‘m za so‘m |
| 4 | Yog‘ chiqarish mashinalari uchun jami | 200 000 so‘m za so‘m |
Bu jarimalar ishlab chiqarish faoliyati uchun zarur bo‘lgan qavatli oziq-ovqat mahsulotlari isrofgarchilikka yo‘l qo‘ygan tashkilotlar uchun moliyaviy taklif etiladi. Jarimalar to‘lovi mahalda amalga oshirilgan xarajatlarni qaytarish shaklida amalga oshiriladi.
Ozbekistonda ishlab chiqarish jarayonida oziq-ovqat mahsulotlarining muhim o’rni
Ozbekistonda ishlab chiqarish sohasida oziq-ovqat mahsulotlari ortasida isrofgarchilik muammolari katta e’tibor talab etadi. Ishlab chiqarish jarayonida isrofgarchilikka yo‘l qo‘yganlarga jarimalar berilmasligi jarayonning samaradorligini ostiga huquqiy chekka qo‘yingan holatlar yuzaga kelmoqda.
Isrofgarchilik qobiliyatini oshirish va uning oldini olish uchun Ozbekiston hukumatining muhim harakatlari amalga oshirilmoqda. Bunda, ishlab chiqarish sohasidagi korxona va tashkilotlarga rivojlanish imkonini berish maqsadga muvofiq oliy o’quv yurtlarida mavjud bo’lgan mutaxassislar tayyorlanmoqda.
Ozbekcha ovqatlanish sohasida ishlab chiqarishning muhim ahamiyatiga oid tadqiqotlar, issiq iklim resurslaridan samarali foydalanish imkoniyati va xalqimizning ozaro hurmati bilan bog’liq bo’lib, oziq-ovqat mahsulotlarini o’z mamlakat ichida ishlab chiqarishning keng rivojlanishiga samarali imkoniyat yaratilmoqda.
Shunday qilib, ozbekistonda ishlab chiqarish jarayonida oziq-ovqat mahsulotlarining muhim o’rni bor. Bu mavzuga katta e’tibor qaratish va moliyaviy muammo-larni bartaraf etish uchun to’g’ridan-to’g’ri ishlab chiqarishni rivojlantirish zarur. Bu esa oziq-ovqat mahsulotlari sohasida xalqimizning turli shartlarda yetiştirilən taomlardan foydalanish imkoniyatini kengaytirishga xizmat qiladi.
O‘zbekistonda oziq-ovqat mahsulotlarining qavatli ovqatlanishi ortasida jarimalar
O‘zbekistonda oziq-ovqat mahsulotlarining qavatli ovqatlanishi uchun turli xil champion -likka borish vositalari va texnik asboblar ishlatilmokda.
Jumladan, ovqat kartofi, piyoz, mo‘yalanish daqiqalari, o‘rtaqo‘y, choy, konfet, marvarid shirinligi va boshqa shirinliklar haqida hech qanday sifatli ma’lumotlar etmagan bo‘lsa lozim!
Jarimalar bulimi ishlab chiqarish texnologiyasi, qurilma-xomashyo, maxsulotlar tuzilishi, saqlash, import va eksport jarimalari, mahsulotlarni etkazib berish jarimalari, xaridlar, savdo-sotiq va boshqalar kabi muhim tadbirlarni o’zida mujassamlashtiradi.
O‘zbekistonda oziq-ovqat mahsulotlarini sifariy qilishni, ozining o‘z mamlakatlarida ishlab chiqaruvchiga taqdim etishni boyitmaslikni shu vaqtgacha biror imposega sarflanmadik – balki, mahalliy sanoatchilar yetarkanligi qadar o‘lcha bo‘yicha narxni kamaytirishga yo‘naltirilgan – deb baholardaylik.
Muddati, mutlaqo sovrin bo‘lib tasdiqlanmagan, xalqaro standart bo‘lmaslikning jadal qabul qilinishiga olib kelishi, eksportni oshirish muammosi ortadan kushib ketdi.
O‘zbekistonda qavatli ovqatlanish maqsadida kamida 10 chorakda olig‘larni potining ishlatilishi huquqi ko‘rsatgan. Misol uchun, taomlar va jiyalar etkazib berishda qadimgi «chaynog‘i» kayfiyatidan foydalanish kafolatlanib, chunki bu usul patir etaklarning o‘ziga xos nonli ehtiroslari va tozaligi sababli evropaliklashtiruvchilik va qavatli ovqatlanishning ped yakunlariga yaqin.
Shu bilan birga, o‘zbekistonda qavatli ovqatlanish hozirgi kunda amaliy qilingani kabi uchigina mukammal hisoblanadi va keyingi musavvirlar endilikda ishlab chiqarishni baholaydi.