Trln dan ortiq o‘zbekistonliklar, o‘z faoliyatlari bilan bog‘liq representatsiyalar bilan berilgan «hunarjonlik» loyihalari, banklarida tomonidan ishlab chiqilgan pullarginga shoshilishni yaratishga urinadilar. Shu bilan birga, joriy markaziy bankda ularning ish faoliyatida bir marta, markaziy qism, masalan pul etish va cheklov huquqiyatlari, kafolatlari va maxsus yetkazuvchilari bo‘limlari evaziga, oadalar, korporativ do‘kkonlar, hamda mamlakatning turli hududlaridagi banklar o‘zbekiston pullarini qo‘llashga imkoniyat yaratishadi.

Asosan, o‘zbekiston banki ilk borgi darajada, o‘zbekiston banklarining faoliyatida elektron parvarish sifatida o‘zbekiston pulni banklar orqali qo‘llashni boshlashga maqbul bo‘ldi. Shu bilan birga, elektron pullar va QR-kodlardan foydalanish, pulning xavfsizlik holatini yuksaltish uchun muhim qadamdir. Banklar kuchayib ketayotgan ish vaqti doirasida to‘lanadigan elektron pullarni o‘yiga olish maqsadida, mahalliy banklar kelajagi o‘zbekiston qishloq xo‘jaliklarini boyitish imkoniyati bilan chegaralangan markaziy bank bilan hamkorlik qilishlari kutilmoqda.

So‘ngra, maqsadga erishishning qiyin bolsa-da, elektron jarayon o‘zbekiston banklarida tomni olmoqda. Markaziy banklar o‘zbekiston pulining elektron maydoni hisoblanadigan o‘zbekiston banklarining ishlab chiqilgan pullarning to‘lanishiga va cheklov huquqiyatlari asosida yangi mamlakatdagi xalqaro tizimni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha ko‘plab idorasiz va tashkilot ishlab chiqilayotgan hukumatlarini qo‘llab-quvvatlashga tayyorlashi lozimligi haqida fikr bildirganlar.

Banklar orqali pullarning echimchiligi

Pullarning ko‘plab yutuqlariga ko‘ra, ularning joriy etish usullari ham rivojlanib bormoqda. Asosan, markaziy banklar tomonidan naqd pullarning elektron maydonlarga o‘tish bo‘yicha ishlar amalga oshirilmoqda. Shu jarayonda O‘zbekiston banklarida ham naqd pullar uchun elektron maydon yo‘lga qo‘yilmoqda.

Banklar o‘zbekistonlik xodimlarining maoshlarini to‘lash va ularni ko‘kragan hisob kitoblarni joriy etishda banklar orqali amalga oshiriladi. Shuning uchun banklar o‘zbekiston hududida joriy etilgan pullarning amaliyotini o‘zaro muvofiqlashtirish uchun xizmat ko‘rsatish bilan shug‘ullanadilar.

Naqd pullarning elektron maydonlarga o‘tishning muhim bir qismi O‘zbekiston banklaridagi to‘lov tizimlaridir. Bu tizimlar orqali valyuta mablag‘larining elektron xarakterli hisob-kitoblarga o‘tishi amalga oshiriladi va shunday qilib, ochiq ma’lumotlar bilan amalga oshiriladigan qulay va ishonchli tizim yaratilmoqda.

O‘zbekiston markaziy banki tomonidan naqd pullardan elektron maydonlarga o‘tishni amalga oshirish orqali, pullarning joriy maqsadga javobgarlik yuklami bilan to‘lashning yanada ishonchli va samarali vositasi yaratilmoqda. Har bir naqd pul oid summa banklar orqali elektron xarakterga aylantirilib, shu yo‘l orqali xodimlar hamda mijozlar o‘zlarining maoshlarini hisob-kitoblarga olib olishlari osonlashtirilmoqda. Ushbu tizim banklar uchun zarur bulgan valyutalarni ishlab chiqarish, ixcham mablag‘larni amalga oshirish va boshqalar kabi moliyaviy amaliyotlarni o‘tkazishda ham ishlatilmoqda.

O‘zbekiston banklarida hozirgi kunda naqd pullarning elektron maydonlarga o‘tishning miqdori 20 trln so‘mga yetib kelmoqda va bu raqamni orttirishda samaradorlik yuzasidan ko‘plab banklar aksiyalarini amalga oshirishmokda. Shuningdek, banklar orqali jo‘natilishi mumkin bo‘lgan elektron valyutalar to‘lovlarda yanada kengayib, hattoki jismoniy shaxslar tomonidan ham yanada ko‘p foydalanilmoqda.

Demak, O‘zbekiston banklarida naqd pullarning elektron maydonlarga o‘tish muammolari xal etayotgan paytda kelajakda yanada rivojlanib borishi kutilmoqda. Bu markaziy banklar uchun ham, xorijiy investorlar va davlatlar uchun ham samarali, ishonchli va qulay bir imkoniyat yaratib beradi. Bunday imkoniyatlar moliyaviy tashkilotlar orqali «cashless» jamoatni ko‘payishiga ko‘maklashadi va elektron tizimlar orqali to‘lovlar amalga oshirish muammosini hal etishda yanada ishonchli vosita yaratadi.

Banklarida naqd pullarni etish orqali pullarning elektron maydonlarga o’tish

O’zbekiston banklarida naqd pullarni etish orqali pullarning elektron maydonlarga o’tish amaliyotlari kengaymoqda. Bu bosqichda Turkiston banklari, Osmoniy king otish uchun pul o’iynini yig’ilishi, markaziy bank, moliyalashtirish korxonalari va yulduzli banklar orqali amalga oshiriladi.

Banklar, elektron maydonlarda pul mablag’larini saqlab qolish va o’tkazish huquqiga egadir. Ushbu maydonlar banklar tomonidan amalga oshirilayotgan depozitlar, milliy valyuta pul tiklarini saqlash, elektron operator kartalar orqali amalga oshirish, shaxsiy hisob-kitoblarni boshqarish va boshqalar kabi xizmatlar uchun ham ishlatilishadi.

Elektron maydonlar banklar tomonidan taklif etilgan imkoniyatlarni ta’minlashdir

Banklar elektron maydonlarni taqdim etish orqali mijozlarga bank tashrif buyurish haqida tashkilotlardan xabarnoma berishadi. Bu elektron maydonlar banklar jismoniy shaxslar va tashkilotlar o’rtasida o’tkazish amalga oshirishni osonlashtiradi va tezlashtiradi.

Banklar orqali elektron maydonlar arqali pullarni o’tkazish

Banklar o’zbekiston markaziy banki joriy tomonidan amalga oshirilayotgan elektron mablag’lar tashkil etish orqali pul tiklarini elektron maydon orqali o’tkazish xizmatini taqdim etmoqda. Bu tarzda amalga oshirilayotgan operatsiyalar banklarning ish faoliyatini yanada rivojlantirish va xizmatlarni yanada yoritish imkonini yaratadi.

Asosan banklar:

• Turkiston bank
• Osmoniy king otish uchun pul o’iyni
• Markaziy bank
• Moliyalashtirish korxonalari
• Yulduzli banklar

O’zbekiston banklarida pullarni elektron maydonlarga o’tkazish so’nggi yillarda katta ahamiyatga ega bo’lib, bu elektron mablag’lar orqali o’tkazmalar tashkil etish jarayonlarini yanada oson va tezlashtirgan.